Honderd jaar Bonaken in Leimuiden, tegenwoordig Immaterieel Cultureel Erfgoed

LEIMUIDEN - Het 22ste Nederlands Kampioenschap Bonaken staat op zaterdag 5 november bol van de tradities. Het is vijf jaar geleden dat het kaartspel een plek kreeg op de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed Nederland. Daarnaast wordt dit jaar al een eeuw lang gebonaakt bij Café Keijzer. Vanwege deze jubilea worden tijdens het kampioenschap vijf flessen champagne verloot onder de deelnemers.

Het kaartspel Bonaken staat sinds 2017 jaar op de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed Nederland, te midden van 'schaatsen op natuurijs' en de 'cultuur van het Brabants worstenbroodje'. Stichting Bonaken Nederland droeg het spel voor. Voorzitter Wim Buskermolen: 'Bonaken is puur nationaal erfgoed; niet alleen Leimuidens erfgoed. Hoewel wij er trots op zijn dat het spel al zo lang in ons dorp wordt gespeeld, zetten we ons met enthousiasme in voor de groei van de Bonaaksport in heel Nederland.'

Mogelijk wordt er al sinds 1850 bij Keijzer gebonaakt. In dat jaar kwam het dorpscafé in handen van de familie Keijzer. Het bedrijf – tegenwoordig Partycentrum Keijzer – is nog steeds in familiehanden. Sjaak Keijzer is de vijfde generatie die het bedrijf leidt, samen met zijn vrouw Joke. Buskermolen: 'We weten uit de overlevering dat gasten van het café op de oude locatie – tot 1957 – al decennia lang bonaakten. Op grond van hun verhalen durven we te stellen dat het spel al in 1922 werd gespeeld bij Keijzer.'

Zwabber, bonaak en knorrel

Bonaken is een kaartspel dat in een café aan de bar gespeeld wordt. Het gaat er om een verliezer te bepalen, die vervolgens een rondje moet geven. Bonaken wordt gespeeld met 32 kaarten uit een stock: 2 tot en met 6 en de joker doen niet mee. Het aantal spelers kan uiteenlopen van twee tot zeven per spel. Daarmee is ook het aantal kaarten dat elke speler krijgt en dat uit het spel ligt (slaapt) groter of kleiner.

De verdere spelregels verschillen per regio in het land en soms per plaats. Er is zelfs al verschil in Café Keijzer. Op de begane grond wordt op de Leimuidense wijze gebonaakt, op de eerste verdieping gelden de Rijnsaterwoudse regels. In beide dorpen kennen ze de termen zwabber, misère en bonaak. In Utrecht kun je weer een knorrel bieden, in Katwijk kan een deelnemer uit de wind worden gehouden. In Vriezenveen werken ze met termen als een boompje, op water zitten en elke slag die je bekt moet je halen.

Op het Nederlands Kampioenschap gelden de regels van Stichting Bonaken Nederland. Die regels zijn inmiddels ook ingevoerd in tien cafés in Nederland waar regelmatig gebonaakt wordt. Honderd deelnemers uit het hele land hebben zich inmiddels ingeschreven voor het kampioenschap. Inschrijven kan nog steeds via www.bonaken.nl of zaterdag aan de zaal. Deelname is gratis.

Clinics Bonaken

Om er zeker van te zijn dat de spelregels - de ziel van het spel - tot in lengte van jaren gekoesterd, beschermd en geconserveerd worden, organiseert de stichting korte opleidingen Bonaken. Vrijdag 21 en 28 oktober (20.00-22.30 uur) zijn er in Café Keijzer cursusbijeenkomsten; de Bonaken Academie. Docenten van Stichting Bonaken Nederland nemen de aspirant-Bonakers ruim twee uur lang bij de hand.

'Bonaken is een fascinerend spel. Het is mooi dat we met de Bonaken Academie spelers de fijne kneepjes van het spel kunnen bijbrengen. De cursusavonden zijn zowel geschikt voor beginners als spelers die het spel al vaker hebben gespeeld,’ besluit Wim Buskermolen, voorzitter van de stichting.